Би өөрийгөө чамгүй сайн уншигч гэж бодох дуртай ч, чин үнэндээ сүүлийн хэдэн жил огт ном уншсангүй гэхэд хилсдэхгүй. Уншдаг зүйл маань мэргэжлийн шинж чанартай ном зохиол, судалгааны ажил, сонин сэтгүүл зэргээр хязгаарлагдах болоод уджээ. Харин энэ зун овоо олон хоног зуслан дээр өнгөрүүлснийг хэлэх үү, эргээд уншиж эхлэв.

Ойрд уран зохиол уншаагүй болохоор аль болох хөнгөн төрлөөр эхэлье гэж бодоод Азимовын “Foundation” цувралыг барьж авлаа. Хар багаасаа л science fiction буюу уран зөгнөлт зохиолд маш их дуртай байсан болохоор энэ төрлөөс эхэлсэн нь дээр гэж бодов. “Foundation”-ыг нь урьд нь уншиж байсан ч, бараг л мартагдсан байлаа, тэгээд ч энэ удаад зохиолчийн өөрийнх нь санал болгосон дарааллаар буюу хэвлэгдсэн дараалал бус, зохиолын он цагийн дарааллаар уншив.

Бага байхдаа сансрын нислэг, робот гэх мэт зүйлст нь сатаардаг байсан бол энэ удаад зохиолыг улс төрийн өнцгөөс харах шиг болов. Аргагүй ч биз, сонгуулийн дуулиан дарагдаагүй байсан үе. Хари Селдон психотүүх хэмээх шинжлэх ухааныг бодож олоод зогсохгүй түүнийхээ ололтод тулгуурлан дайн дажингүй төгс нийгэм байгуулах зорилго тавьдаг. Коммунист шахуу оролдлого. Нийгмийн амьдрал олонлогийн хуульд захирагддаг, олонлог хаашаа явж, юу хийхийг урьдчилан таамаглах боломжтой гэж буй боловч Селдон кризисийг даван туулахын тулд хэн нэгэн хүчтэй хувь хүн зайлшгүй байж таардаг нь сонирхолтой.

Бүхэл бүтэн огторгүй ертөнцийг битгий хэл гуравхан сая хүн амтай нэг улсыг зөв замаар залж явах ямар хэцүү болохыг бид хангалттай үзэж байна. Наад зах нь, эдийн засгийн оновчтой бодлого боловсруулахын тулд эдийн засгийн онол, санхүүгийн мэдлэг шаардлагатайгаас гадна хүмүүсийн хүлээлтийг зөв удирдах хэрэгтэй буюу иргэн бүр дор бүрнээ зөв шийдвэр гаргаж байж нийтээрээ урагшлах нөхцлийг бүрдүүлнэ. Хэдэн нягтлан бодогч нийлчихээд баланс барих гээд зүтгээд байвал юу болдгийг сүүлийн хоёр сар харуулах шив.

Эдийн засагч Пол Кругман 2012 онд Английн Гардиан сонинд Азимовын Foundation цувралын талаар ийн бичжээ:

https://www.theguardian.com/books/2012/dec/04/paul-krugman-asimov-economics

Яллаа!

Ёстой л isn’t it ironic гэдэг нь болсон байх шив дээ. Учиргүй ажил төрлөө төлөвлөж, өдөр бүр Remember the milk болдог баатар болох чин хүсэл эрмэлзлээ тунхаглаж, амьдралаа шинээр эхлэх нь холгүй юм болж, сүр бадруулсан биш сүүлийн гурван сарын туршид юун сүү, юун Бодрол… Санаа зовчихлоо байна.

Гэснээс….. НИСВАНИС мандтугай, ура!

Нисванис жил бүрийн 4-р сарын 9-нд тоглолт хийдэг ч, мань мэт нь жил бүр очно гэж боддог ч, явж явж арван гурван жилийн дараа тэдний тоглолтыг нэг юм үздэг юм байж…  Гэхдээ үзэх гэдэг үг “Нис нис фест”-ын хувьд арай зөөлдөх байхаа, шоконд орох гэвэл таарна. Хамт явсан хүмүүсийн хэлснээр, “УБ-т ийм далий нөхдүүд бас байна аа?!”, “Би амьдралдаа анхны удаа ийм олон урт үстэй эрчүүдийг нэгэн зэрэг харлаа”, “Гарууд бүжиглээд байна уу зодолдоод байна уу?”, г.м. Ямар ч байсан нэг зүйл тодорхой. Нисванис Монголын цорын ганц жинхэнэ фэнүүдтэй хамтлага юм байна. Янзан бүрийн болсон болоогүй гарууд “бид фэнүүддээ хайртай” гэж ирээд л зурагтаар ярихад нь гайхаад байдаг байсан юм, гэхдээ Амгаа эд нар бол үнэхээр тэгж ярих эрхтэй хүмүүс болж таарлаа. Respect.

Сүүлийн үед Монголд амьд хөгжмийн хамтлагууд асар олширч, мань мэт нь хооронд нь ялгаж салгаж чадахаа байсан биш өнөөдрийн тоглолт дээр нэгэн зэрэг нэлээн олон хамтлагыг сонсчихдог юм байна. Булсара, The Lemons, Аясын салхи, Fire, L-Guards, Моханик, Joker’s wild, Зүгээр л, Сүндэрья, Greenwood, өөр хэн хэн ч гэлээ (ямар ч байсан 13 хамтлага байсан гэсэн) – бүгд Нисванисын дуунуудаас дуулцгав. Гарууд балай авсаан, мань мэт шиг рок тоглолт үзэж сураагүй хүмүүс soundcheck хийж байхад нь хүртэл баясаж ирээд л, жинхэнэ соёлын шоконд оров. Хамгийн таалагдсан хамтлага гэвэл “Зүгээр л” байлаа, ядаж байхад дуучин залуу нь их “зүгээр”. Sunsilk шампуний рекламанд тоглодог мисс хүүхнүүдээс илүү гоё урт шулуун үстэй, жинхэнэ рок хамтлагын стереотип дүр төрхийг яруу тодоор бүрдүүлсэн хэдэн туранхай залуучууд гарч ирснээ учиргүй hardcore юм тоглоод эхэлтэл гайхсан гэж. Өнөөх дуучин залуу нь зүв зүгээр зогсож байснаа гэнэт металл маягын хоолойгоор дуулж энэ тэр… куул гарууд байна лээ, хувиараа шүтсэн, 13 жилийн дараа төрсөн өдрийн тоглолтод нь очих юм шүү. Гэснээс, хамтлагын нэр бас их чухал юм аа, Fire гэх мэт түгээмэл нэртэй гаруудыг цээжлэхгүй байгаа юм, харин Моханик энэ тэр гэхээр нь учиргүй анзаарч ирээд л, тэгэхээр аль болох өвөрмөц хэрнээ хялбар нэртэй байх ёстой юм уу даа.  Гэхдээ зарим нэг гарууд шиг асар содон нэртэй ч, хүн аймаар тоглодог бол бас хэцүү…

Хамтлагууд ч яахав, тайзан дээгүүр баахан үсчиж, орилж байгаад яваад орчихож байгаа юм. Гэтэл үзэгчид нь яаваа? UB Palace-ын Royal танхим гэдэг нь эгнээ суудлуудтай, бас босоо талбайтай болохоор иймэрхүү тоглолтуудад хамгийн тохиромжтой нь болтой. Маниус ч яахав, наян рок гаруудын дунд гариг андуурсан царайлсандаа бантаад шууд арын эгнээнд нь суучихаж байгаа юм. Гарууд тэнд балай авч байна аа, бүжиглэж бариад л… Нисванисыг гарч ирэх гэсээр байтал зарим нэгэн нөхдүүд аль хэдийн тайччихсан энэ тэр, юу болов оо. Ядаж байхад зааланд нь “пиав” зараад байгаа юм \гэснээс, Тайгер иймэрхүү зүйл их спонсорлох юм аа, гарууд ч Тайгерыг сайн рекламдах шиг болсон\… Пиав ч яахав, байж болох юм, гэтэл хажууд сууж байсан гарууд юу юугүй тамхи татаад эхлэх юм. Анхны удаа тамхи татаж концерт үзэхийг харав, сонин л юм билээ. Гэснээс, Нисванисын фенүүд гэж ёстой төрөл бүрийн хүмүүс байна аа. Мэдээж өнөөх stereotypical савхин хүрэмтэй, урт үстэй рок залуус байж таарна, дээрээс нь хөөрхөн гүзээтэй гуч дөч гарсан ах нар, жоохон охидууд, мөн мань мэт шиг гариг андуурсан гарууд…

8 өнгөрч байхад эхэлсэн тоглолт 11 гэхэд ид халж, тэр үед Нисванис гарч ирэв. Хэзээ нэгэн цагт бид нисэж магадгүй ээ… Даанч төд удалгүй мань мэтийн виз дуусаж, гэрийн зүг сажлав. 13 жил хүлээснийх яах аргагүй кайфтай байсан.

Бид ганц нэг зураг авахыг оролдсон нь нэг иймэрхүү. Гэхдээ заалаар нэг асар том том дурантай мэргэжлийн аппараттай нөхдүүд суучихсан зураг дараад байсан болохоор хэд хоногоос Flickr-ээр нэг Нисванисын зураг байх байлгүй, 😛

Гарууд балай авч буй нь (video)

P.S.: Галсансүх 90-ээд оны Монголын дуу хөгжмийн ертөнцийн талаар: “Нисванисын анхны тоглолтыг зохион байгуулаад, мөнгийг нь төлж чадахгүй тайзны ард зодуулаад, бла бла… тухайн үед Ариунаа бол зүгээр л нэг муу солир пидда байсан” — Паласын коридорт нэг иймэрхүү яриа өрнөв.

Сүүлийн найман жилд хөөрхий муу Dubya-г янзан бүрээр л гоочлох шиг болсон. Тэнэг л гэнэ, мангуу л гэнэ, бараг л бичиг үсэг тайлагдсан эсэхэд нь эргэлзэж ирээд л… Тэгсэн түүний зөвлөх асан Karl Rove саяхан Wall Street Journal-д Буш бичиг үсэг тайлагдсан төдийгүй нэг жилд 95 ном уншдаг байсан талаар бичжээ.

Mr. Bush’s 2006 reading list shows his literary tastes. The nonfiction ran from biographies of Abraham Lincoln, Andrew Carnegie, Mark Twain, Babe Ruth, King Leopold, William Jennings Bryan, Huey Long, LBJ and Genghis Khan to Andrew Roberts’s “A History of the English Speaking Peoples Since 1900,” James L. Swanson’s “Manhunt,” and Nathaniel Philbrick’s “Mayflower.” Besides eight Travis McGee novels by John D. MacDonald, Mr. Bush tackled Michael Crichton’s “Next,” Vince Flynn’s “Executive Power,” Stephen Hunter’s “Point of Impact,” and Albert Camus’s “The Stranger,” among others.

Мань хүн Монголд 2005 онд ирсэн санагдаж байна, соёлын шоконд ормогцоо хариад Чингис хааны талаар уншихаар шийдсэн болж таарч байна аа даа, 😛 . Камю уншдаг, бас л cool нөхөр болж таарлаа… Бас болоогүй:

Each year, the president also read the Bible from cover to cover, along with a daily devotional.

Манай ерөнхийлөгчийн reading list ямар юм байх бол? Эрхбиш утга зохиолын мэргэжилтэй хүн байна, янз бүрийн юм уншдаг байлгүй дээ. Хэрэв би буруу санаагүй бол Энхбаяр залуудаа Гоголийн зохиолуудаас орчуулж байсан байх шүү, гэхдээ уншаагүй болохоор сайн мэдэхгүй юм. Харин манай Ерөнхий сайд тээр жил “Танайд хоноё” нэвтрүүлгээр миний сүүлийн үед уншиж буй ном гээд нэг покерын гарын авлага үзүүлээд байсан уу, яасан…

Игорь Панарин гэгч нэгэн Орос политологич АНУ ойрын хугацаанд задрах болно гэсэн таамаглал дэвшүүлж, “15 minutes of fame”-аа эдэлж байгаа бололтой.

Түүний таамгаар, АНУ-ын санхүүгийн хямрал нь улс төрийн хямрал болон хувирч, улмаар иргэний дайн дэгдэж, АНУ задрах болно гэжээ. Харин задарсан АНУ-ын муж улсуудыг Хятад, Орос тэргүүтэй улсууд дараах байдлаар хувааж авах юм гэнэ:

Тэрээр энэхүү таамгаа анх 1998 онд олон нийтэд зарлаж байсан бөгөөд АНУ-ын задрал 2010 онд явагдана гэсэн нь сүүлийн үеийн санхүүгийн хямрал, бусад асуудалтай уялдаж, одоо л хүмүүсийн анхаарлыг татаж байгаа юм байх. Түүнийхээр бол,

[В США] растет недовольство, и пока его сдерживали только выборы и надежда на то, что Обама совершит чудо. Но уже к весне станет ясно, что чуда нет.

Wall Street Journal-д тавигдсан нийтлэл, Известия сонины Панаринтай хийсэн ярилцлага

PS: Гуравдагч хөрш маань байхгүй болчихвол бид чухам яанаа гэсэн, 😛

PPS: Өмнөх бичлэг дээрх янзан бүрийн луйварын түүхийг хэт близко к сердцу хүлээж авбал АНУ дампуурлын ирмэгт ирээд байна гэдэгт итгэмээр л болж ирж байна шүү.

Монгол улс л чухам авилгалд баригдсан ба хэн хүнгүй хахууль өгч авалцдаг гэж яриад л байдаг. Америкууд манайд ирж хэрхэн яаж хариуцлагатай төр байгуулах талаар уйггүй семинардаж, сургаж ирээд л сүйд болоод байсан яасан байхав, өөрсдөө тийм ч ариухан амьтад биш болж таарлаа…

Иллиной мужийн амбан захирагч Благоевич гэж агуу авилгачин нөхөр байна, очиж очиж Обамагийн Сенатын суудлыг дуудлага худалдаанд оруулахыг завдана гэдэг чинь юу гэсэн үг вэ. Юун Аалзны тор, их өр. Ядаж байхад асар гүргэр, сайн дураараа огцрохгүй гүрийж энэ тэр, ичих ч үгүй шинэ Сенаторыг томилж, хэвлэлийн бага хурал хийж бааварлаад л… мань нөхөр Монголд ирж семинардвал ямар их амжилт олох болоо. Хэн нэгэн баагий хэн их мөнгө амласанд Сенаторын суудлыг зарахыг завдаж байхад юун Америк маягийн ардчилал, юун Эрх чөлөөний хөшөө.

Благоевичийн дуулиан тасраагүй байтал Мэйдоф гэх түүнээс нэг их дутахааргүй луйварчин нөхөр илчлэгдэж, нэг хэсэг сүр дуулиан болох шив. Урьд нь санхүүгийн пирамид маягийн луйврыг Понзи схем гэж амбасын үеийн нэгэн луйварчны нэрээр нэрлэдэг байсан бол сүүлийн үед Мэйдоф схем гэж ярьдаг болох шинжтэй. Хэдэн ч тэрбум доллар нохойн замаар оруулсан гэнэ вэ, хажууд нь өнөөх Хадгаламж банкны 14 тэрбум төгрөг хүүхдийн тоглоом болж таарав. Их гарын луйварчид шал өөр байдаг юм байна. Ядаж байхад зууны луйварын эзэн нь хэд хэдэн буяны байгууллагын тэргүүн, хүндэт гишүүн, нийгмийн тулгуур багана болсон хүн байж байдаг.

Нийгэм хөгжих тусмаа хээл хахууль нь хүртэл улам бүр боловсронгүй болдог шинжтэй. Америк ч бай, Монгол ч бай, хүмүүс л болсон хойно луйварчид ч олон, гэгээнтнүүд ч цөөнгүй байдгаас хойш… Бүгд л адилхан юм даа.

Манай Авлигатай тэмцэх газрынхан АНУ-д очиж семинардвал таарна, 😛