Personal, Random thoughts

Өнөөдөр үү маргааш уу?

57 Comments

ЧихэрӨөрийгөө дөрвөн настай хүүхэд гээд төсөөлдөө. Цэцэрлэгтээ ангийнхаа хүүхдүүдтэй тоглож байтал чинь нэг ах орж ирээд та нарын өмнө нэг нэг чихэр тавиад, “Ах нь та нарт гого бэлэг авчирлаа. Миний дуу нар чихрээ хэзээ л бол хэзээ идэж болно. Ах нь одоо гялс явчихаад ирнэ, нэг их удахгүй. Намайг иртэл чихрээ идэлгүй хүлээсэн хүүхдэд би дахиад нэг чихэр нэмж өгнө шүү” гэж хэлээд яваад өглөө гэж бодъё. Чи чихрээ идэх үү эсвэл дахиад нэг чихэр авах гэж хүлээх үү?

Энэхүү экспериментыг 60-аад онд Walter Mischel хэмээх сэтгэлзүйч хэсэг бүлэг хүүхдүүдийн дунд явуулсан юм гэнэ лээ. Судалгаанд оролцсон зарим хүүхдүүд ахыг гарч явна уу үгүй юу шууд чихрээ идэж орхисон бол зарим нь өөрсдийгөө ямар нэгэн аргаар саатуулаад, дуулж бүжиглээд, чихрээс аль болох хол байж, хоёр дахь чихрийг хүлээсэн байна. Хамгийн сонирхолтой нь Walter Mischel арван хэдэн жилийн дараа өөрийн судалгаанд оролцсон хүүхдүүдтэй эргэж холбоо барихад хүлээсэн хүүхдүүд нь чихрийг шууд идэж орхисон хүүхдүүдээс илүү сайн сурлагатай, өөртөө итгэлтэй, шалгалтанд хамаагүй өндөр оноо авч байсан гэнээ.

Эдийн засагчид time preference гээч зүйлийн талаар ярьдаг даа: өнөөдөр хэрэглэх үү, маргааш хэрэглэх үү гэсэн асуултад хүн бүр өөрийн time preference-ын дагуу хариулдаг г. м. Болдын хувьд өнөөдөр хэрэглэх нь маргааш хэрэглэхээс хавьгүй үнэтэй бол Батаа маргаашийн хэрэглээнд илүү их ач холбогдол өгдөг байж болно. Энэ тохиолдолд Батаа мөнгөө хураана, банкинд хадгалуулна, харин Болд олсон өдрөө үрж орхино. Тime preference хэмээх ойлголт нь зарим талаар тухайн нийгмийн хөгжил, соёл, зан заншилтай холбоотой. Маргаашийн хэрэглээ нь тодорхой бус, хадгаламж эрсдэлтэй бол өнөөдөр хэрэглэх нь илүү өгөөжтэй байх болно. Гэхдээ хувь хүний discount rate (цаг хугацаа дамжсан сонголтыг тодорхойлдог параметр нь) улс орны эдийн засгийн хөгжилд шууд нөлөөлөх нь ойлгомжтой. Жишээ нь, Азийн бар улсуудын эдийн засгийн өсөлт ард иргэдийн нийт хадгаламжийн хувь өндөр байсантай холбоотой, г.м.

Улс үндэстнүүдийн хувьд culturally intrinsic time preference байж болох уу гэдэг асуудал сонин санагдаж байгаа юм. Өнгөцхөн харахад, Монголчууд угаасаа их өндөр time preference-тэй мэт санагддаг: өнөөдөр балай авч байвал маргааш яасан ч яах вэ гэх маягаар амьдралд хандах нь элбэг байдаг. Энэ нь юутай холбоотой вэ? Нүүдлийн соёл иргэншил гэх нөгөөх л жижүүр хариултыг өгч болох юм. Дээрх судалгааны ажлын дүнг үндэслэвээс, хүмүүсийн time preference асар багад нь төлөвшдөг гэсэн дүгнэлт хийхээр байна. Дөрвөн настай хүүхэд чихэрт яаж хандаж байгаа нь түүний арван наймтайдаа их сургуульд элсэх үү үгүй юу гэдгийг тодорхойлоод байх шиг. Дахиад л хүмүүжлийн, гэр бүлийн асуудал…

Юутай ч, шинэ он гарсныг хэлэх үү, хоёр чихэртэй хоцордог болохын тулд урагшаа гэсэн зорилт тавья, 😀

You may also like

57 Comments

  1. Za, Jagie neg iimerhuu new year’s resolution urdaa tavij baigaa yum bii.

    Erteed fm-eer humuusiis New Year’s resolution her adopt hiideg, er ni iimerhuu zoriltond itgedeg ugui talaar sanal asuulga yavuulj baina le. Uund ihenh humuus adopt hiideggui esvel gants hoyor doloo honog murduj baigaad l teselgui nuguu ???chihriig idchihdeg??? gej hariulj baisan. Sonsood baihad neg yosnii ???disillusionment???-d ortson ch yum shig. Uuruu uuriiguu daichlah chadvargui gej bodoh bolson uu esvel zugeer l nuguu time preference ni uurchlugduj baina uu (amerikuudiin huvid) ? Esvel preference ni dandaa tiim baisan ch yum biluu, nuguu consumer, fast action-d durtai talaas ni harah yum bol.
    Er ni tegeed gants amerik bish, orchin uye-iin buh instant gratification haidag, tsag hugatsaand bainga huugduj baidag humuust chihriig shuud ideh ni iluu taalamjtai baih l da. 2-dahi chihriin talaar harin daraa ni bodoj bolno shu de geel.
    Culturally intrinsic time preference gesnees deer bas Hujaa, er ni Azi-uud munguu huraah tendentstei baidag bol baruuniihan credit, debit buyu hurunguu baingiin ergeltend bailgah sonirholtoi baidag gej sonsson yum baina. Harin suuliin uyed Hujaa bolon Enethegt ???yuppie??? culture nevtersneer deerh preference ni uurchlugduj baigaa yum baihoo.

    Bi harin joohondoo chihree (particularly irees) asar udaan buur hattal ni tsugluuldag baisan. Tsugluulj baigaad neg dor ni buuljitluu idne gej bodood l. Dietnii huvid bulimia gej onshlogdoh yum uu da.

  2. hujaa nar shig mongoo urj chadahgui hairlasaar bgd uchihvel bas haramsaltai. mongo urj kaif avdaggui, mongo hadgalj kaif avdag sonin etgeduud shuu.

    gesnees minii new year’s resolution -NO Smoking 😛

  4. Mongolchuudiin huvid etseg ehchuudiin huuhdee humuujuuleh asuudal barag martagdsantai holbootoi busuu. Hool huvtsasaar nil hangaj baival barag boloo geh mayagiin. Harin “gadgaad”-n orond bol aav eej ni iluu zaaj, zaavarlaj oorsdoo ulger jishee bolohiin toloo erin mash serios-nii avch uzdeg umshigee. Minii huvid time preference ni huvi hunii IQ bolon ger buliin humuujiltei iluu holbootoi baih.
    Togtmol schedule gesnees 11;7 l hamgiin ideal gesen like yours. I wish I could stick to that too.

  6. Unuu Isaiah Berlin-ii yariad baidag “negative liberty” vs. “positive liberty” shig l unshigdaj beeshd. Mongolchuudiin huvid bol yag l unuu Hobbes-iin todorhoilson shig “without external impediments” amidraltay, neg yosondoo “negative liberty”-g asar shutsen garuud l daa chihshig 😛

  7. Bi lav tanihgui hunees goyo chiher avchan ch bitii id gej heluulj osson. Minii ergen toirony huuhduud ch gesen tiim baidald baisan.

  9. Etna said : “Bi lav tanihgui hunees goyo chiher avchan ch bitii id gej heluulj osson”.

    Ene hesgiig unshsan chini “Great Expectations” kinon deer Gwyneth Paltrow-iin helsen ug sanagdchihlaa, “You teach the little girl fear the sun and the next time she won’t come out play in the sun”. Neg iimerhuu yum heldeg baihaa, buruu ch baij magad

  12. Neg angli nohor uls ornii hogjiliiig ter ulsiin ard tumnii time preference todorhoildog ene ter gsn nom bichsen bsan. Mongolchuudiin huvid ur huuhdediinhee ireeduig ih anhaardag hernee oorsod deeree tulahaar onoodriin uushig ni deer gesen baidaltai yum bishuu.

  16. Terminator chini yavahlaaraa naidvartai ” I’ll be back ” gej heleed yavdag yum bilee. Tegeed ilyy saijraad butsaad irdeg yum bsihyy? 🙂
    Erhem laborant-iin helseniig bodood baihnee 10 jild hicheeliin test bogloj onts-muug holin avch bayarlaj-buhimdaj baisniig es tootsvol sudalgaand hamragdaj baigaagyi yum bna. Miniiheer hyyhed ireedyin amidrald her yavahiig 10 jiliin test-yydiin hariu nileen boditoi heleed ogdog baihaa, deerhi tohioldold chuham chihereer todorhoiloh gesniig tsetserlegiin nastai l holboj oilgoyo doo 🙂 Hamgiin durgyi hilcheel bol “osohoos sursan yndsen hel”-iin hicheel bailaa (bichleg bichih toolond ilt baigaa bizee 🙂 ). Bagshtaigaa bailddag baisan yum heheh. Duulaad baidag “galt tereg ni” baidag bol butsaj ochood baildah yumsan.
    -Hyyhdyydee “SHILEGT”-iin bichgiin heviig hardaa! Chernilend joom dyreed tavichihsan yum shig! Temee tavargaj bna oo! Shireen deer ni gahai tavi! Bichgiin heviig zasaad neg yzyylsen gahaig dahiad avsan heheh bichig ysgiin hicheeld sonirhol buursan. Batsaan ch baij, oor ch niigem baij (otolson hyn shig byltrev hahah)…
    Gedes dugarav-garch golubtsii idlee!

  19. – ???????????? ?????? !
    – ???????????? .
    – ???????????? ???????? !
    – ???????????? .
    – ???????????? ???

  22. Minii huvid ongots buudah ni Mongol helnii hicheeleer bogldog “test” baisan ba test gedgiin dor mongol helnii hicheelees busad hicheelyydiin shalgaltiin ajluudiig hamruulj oilgovol zohino. Duu hogjimiin hicheeliig martaj.
    Bagsh orj ireed (uyangalsan hooloigoor): -Sain baitsgaana uu hyyhdyyd ee?
    Suragchid negen duugaar (mon l uyangalsan hooloigoor): – Sain! Ta sain baina uu? (Bagshiin sedseneer duu hogjimiin hicheel ehleh byrt dagaj mordoh yostoi bagsh-suragchidiin mendchilgeenii sadistic helber)
    SHILEGT! ochigodr zaasan duunii not-iig sambart bich!
    -Medehgyi! ( hogjmiin not-uud zysee huvirgan deesh dooshoo haraad hoorondoo eldev bydyyn-nariin, dan-davhar zuraasnuudaar holbogdood irehleeree ni bi ih aidag baiv)
    -Tegvel yu medeh yum teriigee bich!
    -sol sol mi sol sol mi sol fa mi re do do… (5-han not medej baihad hangalttai, deer ni eldev nemelt zuraas baihgyi)

    Tanaih ongots buudaj test-ledeg baisan bol goyo yum bna daa… Haana surch baisan be naiz aa? 🙂

  26. Bagsh maani namaig hogjmiin hicheeldee sulrah bolsond (gaihah zyilgyi bailaa 🙂 ) setgel zovnin gereer nemelt hicheel zaadag baiv.
    Hediigeer jiriin 10 jild surdag baisan bolovch shine jileer byjig ch hiideg baiv.
    -SHILEGT! partner chini haana bna? Aliv namaig tevre!
    -ii rasss! neg hoyor-neg hoyor…
    Tyyhiin hicheeliin tanhimd sandal shireeg huraan zaichlasan baisan ba tsaana ni waltz-iin egshig holdoj oirton uyangalna. Emegtei hynii amisgal, tseej, nuruu… Platonic love? May be not.
    Tom ni zygeer hurdan barigdana!:)

  33. Time preference-g self indulgance-tai holboj bodvol iluu clear picture haragdaj baih shig. Japan aild ochvol ger ni hooson shahuu, basic heden zuiltei l baidag bol Europe ail hanaaraa duuren zuragtai, sonirholtoi zuilseer duuren baidag. Endees haraad uzvel culturally intrinsic TP baij boloh ch um shig. Japanuud mongoo hadgalahdaa sain ni oorsdiigee self indulgence bolgodogguitei holbootoi esvel yaj oorsdiigee baysgahaa meddeggui garuud ch umuu hehe. Personally, for me Japan culture is really weird. Instead we have real culture, ed zuilsiin huvid ch gesen. So we are more into Euro zone I guess.
    Barchen, naiz ni er haa saigui shte.

  36. “I like my money right where I can see it… Hanging in my closet”, Carrie from “Sex and the City”

  37. Badaa says “Japan aild ochvol ger ni hooson shahuu, basic heden zuiltei l baidag bol”…
    ene hudlaa. Yopon ail harin ch eldev hog novsh ihtei.
    Zarim ediin zasagchid(esp. behavioral economists) odoo barag “constant discount rate”-ees tatgalzaj, “hyperbolic discounting” ni hunii shinj chanaryig iluu sain tusgana gej uzeed baigaa. Ter ni eldev experimental result deer undeslesen bolovch, suuliin uyed nileen well-established theory bolood baigaa. Hyperbolic discounting-g gargasan Laibson gej zaluuhan prof. hogshirhooroo Nobel avah baihaa.
    Ter culturally intrinsic zuiliin tuhaid time pref-r bish bounded rationality approach hiivel iluu dohomtei sanagdaj baina.

  39. Cigan-d helehed, minii buruu yariad zov oilguulah gesniig shuud oljee. Ug ni bol ulamjlalt Japanese hooson ch um shig, totally modern, empty, neat, colourless yet relaxing harmouness style-g refer bolgoson um, if that makes sense.?
    Badarchin, Barchen, Badaa… bid 2-n hen ni iluu tostei umbe dee, 50/50 gehuu.

  41. urid jil Onii togsol bolohod Hamgiin hamgiin shalgaruulsan sh dee. Ene jil tiim yum shalgaruulahgui yum uu? Jagie.

  51. Hey Barchen! war nicht b??se gemeint. nimm es nicht pers??nlich, ok? ich reagiere halt auf solche Sachen etwas allergisch.

  55. bodoh durtai humuust duulah avyas baidaggui bololtoi gej, iim olnooroo ijilhen zovlontoi bh gej, yadaj bhad hoort hurtel gologdood angyn niigmyn idevhyg 100 huvid gargahyg haruulaha zorilgoor am barij sursan gej…
    Miny duulah erh chuluu nadad ch, humuust ch hereggui bololtoi.
    Erh ahig zurchilduhgui baina gedeg saihan hereg shuu, kkkk

  57. Replying to 42; cigan “chinii toloo” bol Badral, Budral ali ni ch bolson yah ve. Neg nutag geed Mongoliin nutag denduu uujim bolohoor, daanch hol baina daa chamaasaa:D

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *